Vrijheid is jezelf kunnen zijn en nog steeds dezelfde kansen krijgen. Maar zover zijn we nog niet. De SER is in september van het vorige jaar nog met een adviesrapport gekomen genaamd: “Diversiteit in de top, tijd voor versnelling”. In de eerste alinea al benoemen ze dat er naar verhouding te weinig vrouwen en te weinig mensen van kleur in de top van het Nederlandse bedrijfsleven zijn. En zo is het ook. Al jaren is de top van het bedrijfsleven een old man’s club waarin ons, ons kent en waarin nieuw bloed gezocht wordt in (uiterlijke) kenmerken die zoveel mogelijk gelijkenissen tonen met henzelf, maar dan net ietsjes jonger. De gelederen worden daar goed dicht gehouden door een jungle aan blauwe pakken, saaie stropdassen en sigarenrook.

De vrouw die zich ondanks alles door deze seksistische schijnvertoning van een selectieprocedure heeft weten te murwen, wordt niet zelden weggezet als “zeer uitzonderlijk” of “een bitch, maar ach; ze krijgt het werk gedaan”. Verder zou het niet verrassen als de poorten van deze walhalla ook alleen voor haar zouden openen als haar kinderen oud genoeg zijn om geen zorg en aandacht meer nodig te hebben of als ze helemaal geen kinderwens heeft. Lang geleden heb ik eens een interview met Nelie Kroes gelezen over haar drukke leven en de talloze functies die zij bekleedt. Het was geen bijzonder interview, maar is me desondanks altijd bijgebleven. Nelie Kroes wordt in dat interview namelijk gevraagd terug te blikken op de jeugd van haar zoon en de interviewer vraagt haar of ze denkt dat ze wel een goede moeder is geweest door haar druk bestaan. Het antwoord zou ik niet eens meer weten, maar ik weet het nog altijd omdat ik dacht: ik kan me niet herinneren dat dit voor het laatst aan de topman van Shell of welke andere man in een topfunctie dan ook is gevraagd.

De assumptie is dat er achter elke succesvolle man een vrouw staat die zijn was doet, de kinderen ophaalt en zijn aandacht onverdeeld laat schijnen op zijn werk. In ruil daarvoor krijgt zij het cadeau van niet hoeven te werken. Begrijp me niet verkeerd; ik geloof heilig in de vrije keus van een vrouw om een huisvrouw of thuis blijvende moeder te willen zijn. Maar het idee dat Nelie Kroes misschien een man thuis heeft gehad om haar carrière mogelijk te maken, is nog niet genormaliseerd en daarom een dikke afknapper op de arbeidsmarkt.

Ja, het moest gezegd worden en er moest naar gehandeld worden: Er zijn ook te weinig vrouwen en te weinig mensen van kleur in de top van het bedrijfsleven. De Tweede Kamer heeft een deel van het advies dan ook gelukkig overgenomen. Een vrouwen quotum. Voor een diversiteitsquotum is het volgens velen nog te vroeg om over praten. Enfin, minstens 30% in de raad van commissarissen bij een beursgenoteerd bedrijf moet nu dus vrouw zijn. Hoera, hoera! De feestvlaggen hangen uit bij minister van Engelshoven. “Er is historie geschreven” aldus de minister. Waarom voel ik dan nog geen behoefte om mee te feesten? Niet alleen omdat de stap voor mij te klein is en dit wat mij betreft breder getrokken had mogen worden. Niet alleen omdat ware ongelijkheid in bijvoorbeeld vergoeding voor werk hiermee nog niet is oplost en niet alleen omdat we de rigoureuze cultuurverandering die nodig is hiermee nog niet helemaal hebben gevangen. Nee, mijn grote bezwaar ligt elders.

Teruggaand naar het rapport lees ik de beginwoorden nog eens. Te weinig vrouwen en mensen van kleur. De foto die bovenaan de eerste pagina van het rapport prijkt laat een groep zien van een witte vrouw, twee mannen van kleur en nog wat witte mannen die aan het vergaderen zijn. En daarin schuilt ook meteen mijn grote bezwaar bij deze maatregel. We spreken van vrouwen en mensen van kleur. De aanname dat we met deze twee categorieën ook vrouwen van kleur hebben gevangen, is fout. Des te langer ik er ook over nadenk, des te vreemder de zin ook wordt. Vrouwen en mensen van kleur? Vallen vrouwen van kleur dan niet al onder het kopje vrouwen en zou de zin daardoor niet moeten luiden: “alle vrouwen en ook mannen van kleur”? Misschien verdienen witte vrouwen een aparte categorie en worden vrouwen van kleur meer gedefinieerd door hun kleur dan door hun geslacht. Of wellicht hebben vrouwen van kleur gewoonweg minder last van het glazen plafond en konden ze daarom het advies in hun categorie wel delen met het andere, op de arbeidsmarkt nog steeds dominantere geslacht.

Hetgeen ik sceptisch over ben in deze maatregel wordt onverwachts en waarschijnlijk, onbedoeld, prima gevat door VVD Kamerlid Zohair el Yassini. Hij is bang dat een vrouwenquotum ten koste zal gaan van de mannen van kleur die hun weg naar de top al hebben gevonden of beginnen te vinden. Wat een geluk voor de VVD dat dit onderwerp nou precies in de portefeuille van el Yassini valt, want hij kan dit zeggen hè. Hij kan het vrouwenquotum (dat de VVD toch al niet goed ligt) onderuit halen onder het seksistische mom van de bescherming van een andere minderheid die de VVD zo welbekend aan het hart gaat: de zoon van de migrant. Het zal hierbij ofwel gewoon helemaal niet bij dhr. el Yassini zijn opgekomen dan het vrouwenquotum ook voor vrouwen van kleur geldt en dat hij zijn strijdvaardigheid beter ten goede kan laten komen voor een diversiteitsquotum als hij de mannen van kleur echt een plezier wil doen ofwel hij maakt gebruik van het vermoeden dat ook de VVD zal hebben gehad. Namelijk dat dit quotum vooral voor witte vrouwen goed uit zal pakken. Waar passen de vrouwen van kleur hierin? Vallen wij dan toch onder het kopje vrouwen waarin kleur voordelen biedt waar wij nog enkel van kunnen dromen of vallen wij onder het kopje mensen van kleur waarin mannen voordelen genieten waar wij nog enkel van kunnen dromen? Hoe dan ook, de stok die wij in onze handen hebben lijkt een stuk korter dan de stok van alle andere sollicitanten.

Het stuit mij dan ook tegen de borst dat bijvoorbeeld een NRC schrijft dat de belangrijkste aanbeveling is overgenomen door de Tweede Kamer. En ja, het SER heeft de categorie gebrek aan diversiteit in haar rapport ook behandeld als een vaatje dodelijk virus waar je niet te hard in moet knijpen, maar het halve en voorzichtige advies dat op diversiteit vlak naar voren komt is desalniettemin onmisbaar als we het over een vrouwen quotum willen hebben. De SER heeft daar ook dan de bal laten liggen en wat mij betreft is het dus niet te vroeg, maar al veel te laat om niet ook over een diversiteitsquotum te praten.

Hanane Bittich